TMS 16 Maddi Duran Varlıklar

TMS 16 Maddi Duran Varlıklar

DURAN VARLIKLAR

İşletmelerin faaliyetlerini gerçekleştirmede bir yıldan daha fazla süre kullandıkları aşınmaya; yıpranmaya tükenmeye ve değer kaybına tabii kıymetlere duran varlık denir. Duran varlıklar muhasebe sisteminde sabit aktifler, uzun vadeli aktifler olarak da tanımlanmaktadır.

Maddi duran varlıklar grubundaki hesapları şöyle sıralayabiliriz:

250 – Arazi ve Arsalar

251 – Yeraltı ve Yer Üstü Düzenleri

252 – Binalar

253 – Tesis, Makina ve Cihazlar

254 – Taşıtlar

255 – Demirbaşlar

256 – Diğer Maddi Duran Varlıklar

257 – Birikmiş Amortismanlar

258 – Yapılmakta Olan Yatırımlar

259 – Verilen Avanslar bu grupta yer alan hesaplardır.

 

Amaç

Standardın amacı , maddi duran varlıkların ilk defa kayda alınması , dönem sonunda değerlemesi ve değerleme ile ilgili olarak amortisman ve değer düşüklüğü zararlarının muhasebeleştirilmesine ilişkin esasları belirlemektir. (TMS-16,  md.1 )

 

Kapsam ve Tanımlar

Standarda göre Maddi Duran Varlıklar, “Mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek ya da idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve bir dönemden fazla kullanımı öngörülen fiziki kalemlerdir.” şeklinde tanımlanmıştır (TMS-16, md.6)

 

Defter değeri: Bir varlığın birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonra  finansal tablolara yansıtıldığı tutarıdır.

Maliyet: Bir varlığın elde edilmesinde veya inşaatında ödenen nakit veya nakit benzerlerini veya verilen diğer bedellerin gerçeğe uygun değerini veya belli durumlarda, (diğer TFRS‘lerin özel hükümleri uyarınca) ilk muhasebeleştirme sırasında ilgili varlığa atfedilen bedeli ifade eder. (örnek TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler)

Amortismana tabi tutar: Bir varlığın  maliyetinden veya maliyet yerine geçen diğer tutarlardan kalıntı değerin düşülmesiyle bulunan tutarı ifade eder.

Amortisman: Bir varlığın amortismana tabi tutarının, yararlı ömür süresince sistematik olarak dağıtılmasını ifade eder.

İşletmeye özgü değer : Bir işletmenin  bir varlığın devamlı kullanımından ve yararlı ömrünün sonunda elden çıkarıldığında elde edilmesi beklenen veya bir yükümlülüğün karşılanmasında oluşması beklenen nakit akışlarının bugünkü değerini ifade eder.

Gerçeğe uygun değer: Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır.

Değer düşüklüğü zararı : Bir varlığın defter değerinin geri kazanabilir tutarını aşan kısmını ifade eder.

Geri kazanılabilir tutar: Bir varlığın gerçeğe uygun değerinden satış giderleri çıkarılarak bulunan değeri ile kullanım değerinden büyük olanıdır.

Bir varlığın kalıntı değeri: Bir varlık tahmin edilen yararlı ömrünün sonundaki durum ve yaşına ulaştığında elden çıkarılması sonucu elde edilmesi beklenen tutardan, elden çıkarmanın tahmini maliyetleri düşülerek ulaşılan tahmini tutardır.

Yararlı ömür:

(a)  Bir varlığın işletme tarafından kullanılabilmesi  beklenen süreyi veya

(b)  İşletme tarafından ilgili varlıktan elde edilmesi beklenen üretim sayısı veya benzeri üretim birimini ifade eder.

 

Standart Kapsamına Dahil Edilmeyen Varlıklar

Bu Standart aşağıda belirtilen varlıkların muhasebeleştirilmesinde uygulanmaz: (TMS-16, md.3)

  1. “TFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler” Standardı uyarınca satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırılmış olan maddi duran varlıklar;
  2. Tarımsal faaliyetlerle ilgili canlı varlıklar (bkz. TMS 41 Tarımsal Faaliyetler);
  3. Madenlere ilişkin arama, hazırlık, çıkarma ve değerlendirme harcamalarının/varlıklarının muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi (bkz: “TFRS 6 Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi” Standardı) veya
  4. Petrol, doğal gaz ve benzer nitelikli yenilenebilir olmayan doğal kaynaklar gibi madenler üzerindeki haklar ve madeni kaynaklar;

Ancak, bu Standart (b) – (d) arasında tanımlanan varlıkların  geliştirilmesi ya da korunmasında kullanılan maddi duran varlıklar için uygulanır.

Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi (TMS- 16, md.7-8-9-10)

Bir maddi duran varlık kaleminin varlık olarak aktifleştirilebilmesi için; maddi duran varlıkların işletmeye gelecekte ekonomik yarar sağlaması ve maliyetlerinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi gerekir

Maddi duran varlıkların aktifleştirilmesinde, nelerin duran varlık kalemini oluşturduğu TMS-16’da öngörülmemiştir. Onun yerine muhasebeleştirme ilkelerinin bir işletmeye özgü koşullara uygulanmasında muhakeme yapılması gerektiği vurgulanmıştır.

Bir işletme bu ilke çerçevesinde, maddi duran varlıklarla ilgili bütün maliyetleri oluştuğu tarihteki değerleriyle muhasebeleştirir. Bu maliyetler, bir maddi duran varlık kaleminin ilk elde etme veya inşa edilmesi aşamasında oluşan ve sonradan; ekleme, kısmi yenileme ve bakım için katlanılan maliyetleri içerir. Yedek parça ve bakım malzemeleri genel olarak stoklarda izlenir. Bunlar kullanıldıklarında gelir tablosuna yansıtılır. Ancak, işletmenin bir dönemden fazla kullanmayı beklediği önemli yedek parça ve malzemeler duran varlık olarak değerlendirilir.

 

TMS- 16 md. 7’de belirtilen ilke, maddi duran varlıkların elde edilme ve sonradan eklenme, kısmi yenileme ve bakım için katlanılan maliyetlere uygulanır. Bu nedenle bir işletme;

  • Yenileme veya yerine koyma bileşenleri ve ana kontrol maliyetleri aktifleştirir.
  • Bir önceki kontrolden kalan (fiziki parçalardan ayrıştırılabilen) herhangi bir maliyeti bilançodan çıkarır.
  • Günlük bakım maliyetlerini gider olarak kaydeder.
  • Önemsiz kalemler (dökme kalıpları ve araç ve gereçler gibi) tek varlık olarak toplulaştırılabilir
  • Özellikli yedek parçalar ve bakım malzemeleri, diğer bir ifade ile sadece belli bir maddi duran varlık kalemi ile kullanılabilen yedek parçalar ve bakım malzemeleri maddi duran varlık olarak muhasebeleştirilir.
  • Diğer taraftan işletme güvenlik yada çevresel faktörler nedeniyle doğrudan nakit girişi sağlamayacak ancak, nakit girişi sağlayacak diğer varlığın faaliyetine devam edebilmesi için gerekli olabilecek varlıkları da edinmek durumunda kalabilir. Bu tür varlıkların da aktife alınması gerekmektedir. (TMS-16, md.11)

Örneğin bir kimyasal madde üreticisi, çevre düzenlemelerine uymak için tehlikeli kimyasal maddelerin üretimi ve depolanması için yeni kimyasal maddelerin kullanım süreçleri tesis edebilir. İşletme ilgili tesis düzenlemeleri olmaksızın kimyasal maddeleri üretip satamayacağından, bunlar varlık olarak muhasebeleştirilir. Ancak, “TMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü” Standardına göre söz konusu varlığın ve ilişkili varlıkların defter değeri, değer düşüklüğü açısından gözden geçirilir.

 

Maddi Duran Varlığın Maliyetini Oluşturan Unsurlar (TMS-16, md. 15-16-17)

Varlık olarak muhasebeleştirilme koşullarını sağlayan bir maddi duran varlık kalemi, maliyet bedeli ile ölçülür (TMS-16, md.15).

  Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti aşağıdaki unsurları içerir:

  • Satın alma fiyatı, (İndirimler ve ticari ıskontolar düşülür, ithalat ve alış vergileri dahil edilir.)
  • Maddi duran varlığın yerleştirileceği yere ve yönetim tarafından istenilen duruma getirilmesine kadar katlanılan her türlü maliyet.
  • Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın yenilenmesine ilişkin tahmini maliyet.

Maliyet unsurlarına ilave olarak, doğrudan maddi duran varlığın maliyetine aşağıdaki harcamalar ilave edilir:

  • Doğrudan maddi duran varlık kaleminin elde edilmesiyle veya inşaatıyla ilgili çalışanlara sağlanan faydalardan kaynaklanan maliyetler,
  • Yerin hazırlanmasına ilişkin maliyetler,
  • İlk teslimata ilişkin maliyetler,
  • Kurulum ve montaj maliyetleri,
  • Test maliyetleri ve mesleki ücretler.

 

Maddi Duran Varlığın Maliyetine Girmeyen Unsurlar (TMS-16,md.19-20)

  • Yeni bir tesisin açılmasının maliyeti,
  • Reklam ve tanıtım harcamaları,
  • Yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesine iş yapmak için katlanılan maliyetler (eğitim masrafları),
  • Yönetim giderleri ve diğer genel giderler,
  • Başlangıç zararları,
  • Faaliyetlerin yerini değiştirme veya faaliyetleri yeniden düzenleme maliyetleri.

Bir maddi duran varlık kaleminin, yönetimin amaçları doğrultusunda faaliyet gösterebilmesi amacıyla gerekli duruma ve yere getirildiği andan itibaren maliyetlerin defter değerinde muhasebeleştirilmesine son verilir.

 

Uygulama

“A” İşletmesi, 2010 yılı içinde üretim faaliyetlerinde kullanmak amacıyla KDV hariç 8.000,- TL’ye makine satın almıştır. Bu makineyi işletmeye getirmek için KDV hariç 1.000,- TL taşıma bedeli ödenmiş, monte ettirmek için de KDV hariç 200,- TL montaj gideri yapılmıştır. Ayrıca bu makine için KDV hariç 200,- TL’lik yedek parça satın alınmıştır. Tüm ödemeler peşin yapılmıştır. KDV oranı %18’dir.

  1. Yedek parçanın 2010 yılı içinde kullanılacağı varsayımı ile yapılacak alış kaydı,
  2. Yedek parçanın iki yıllık ihtiyacı karşılamak amacıyla alındığını varsayalım,

 

1.şıkkın cevabı

———————————————————————————–

253 TESİS, MAKİNE ve CİHAZLAR               9. 200

150 İLK MADDE ve MALZEME GİD.                  200

191 İNDİRİLECEK KDV                                                       1.692

 100 KASA                                                                                11.092

————————————————————————————–

Yukarıdaki kayıtta, yedek parçalar düzenli olarak tüketildiğinden stok niteliğinde kabul edilmiş ve ilgili stok hesabına alınmıştır.

 

2.şıkkın cevabı

Satın alınan yedek parçanın yarısı gelecek yıllarda kullanılacağı için bir duran varlık olarak muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

—————————————————————————–

253 TESİS, MAKİNE ve CİHAZLAR               9. 200

150 İLK MADDE ve MALZEME GİD.                 100

293 GEL.YIL İHTİ. STOKLAR                             100

191 İNDİRİLECEK KDV                                      1.692

100 KASA                                                  11.092

———————————————————————————

Gerek “1” seçeneği ve gerekse “2” seçeneğiyle ile ilgili mevcut mevzuat çerçevesinde iki düzenleme arasında farklı uygulamaya neden olacak herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

 

Satın alınan yedek parçanın yarısı gelecek yıllarda kullanılacağı için bir duran varlık olarak muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

——————————————————————————

253 TESİS, MAKİNE ve CİHAZLAR           9. 200

150 İLK MADDE ve MALZEME GİD.             100

293 GEL.YIL İHTİ. STOKLAR                        100

191 İNDİRİLECEK KDV                                   1.692

100 KASA                                           11.092


 

Uygulama

“B” İşletmesi, 03.02.2010 tarihinde bir binanın inşasına başlamış ve KDV hariç 20.000,- TL’lik malzeme peşin bedelle satın almıştır. 01.05.2010 tarihinde yeniden 5.000,- TL’lik daha harcama yapılmış, bedeli banka kredisiyle karşılanmıştır. 23.08.2010 tarihinde 2.000,- TL’lik işçilik ödemesi yapılmıştır (kesintiler dikkate alınmayacaktır). 01.09.2010 tarihinde 01.05.2010 tarihinde alınan kredinin 2.000,- TL’lik anaparası, 100,- TL faiziyle birlikte peşin ödenmiştir. 30.11.2010’de bina kullanıma hazır olarak teslim alınmış ve ilgili aktif hesaba aktarılmıştır. 31.12.2010 tarihinde kalan kredi borcu 300,- TL faiziyle birlikte peşin ödenerek kapatılmıştır. Bu bilgilere göre yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.

MDV 1

MDV 2

MDV 3

MDV 4

 

Maddi Duran Varlıklarda Maliyetin Ölçümü 

Maddi Duran Varlıklar satın alma, takas, işletme içinde imal veya inşa etme biçiminde elde edilebilir.

Bir veya birden fazla maddi duran varlık kalemi, parasal olmayan varlık veya varlıklar, veya parasal ve parasal olmayan varlıkların birleşimi karşılığında elde edilebilir. Aşağıda parasal olmayan varlıkların takasına değinilmekle beraber, bu durum bir önceki cümlede belirtilen bütün takaslar için de geçerlidir. Bu kapsamdaki bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti aşağıdaki durumlardan bir veya daha fazlası söz konusu olmadığı sürece gerçeğe uygun değeri ile ölçülür:

  • Takas işleminin ticari içerikten yoksun olması,
  • Elde edilen varlığın veya elden çıkarılan varlığın gerçeğe uygun değerinin güvenilebilir bir şekilde ölçülememesi.

İşletme, elden çıkarılan varlığı hemen finansal durum tablosu (bilanço) dışı bırakamıyorsa dahi, elde edilen kalem bu şekilde ölçülür. Elde edilen kalemin gerçeğe uygun değeri ile ölçülmemesi durumunda, maliyeti elden çıkarılan varlığın defter değeri ile ölçülür.

Bir İşletme, takas işleminin ticari içeriğe sahip olup olmadığını; işlem sonucunda gelecekteki nakit akışlarının ne kadar değişeceğini göz önünde bulundurarak belirler. Aşağıdaki koşullardan birinin varlığı halinde takas işleminin ticari öze sahip olduğu kabul edilir:

  • Elde edilen varlıktan kaynaklanacak nakit akışlarının (risk, zamanlama ve tutar olarak) transfer edilen varlıktan kaynaklanacak nakit akışlarından farklı olması; veya
  • İşletmenin işlemden etkilenen faaliyetlerinin işletmeye özgü değerinin takas işlemi sonucu değişmesi ve
  • 1 veya 2’de belirtilen farkların, takas edilen varlıkların gerçeğe uygun değerine göre önemli olması.

Bir takas işleminin ticari içeriğe sahip olup olmadığının belirlenmesinde, işletmenin işlemden etkilenen faaliyetlerinin işletmeye özgü değerine ilişkin olarak vergi sonrası nakit akışları dikkate alınır. Bu analizlerin sonuçları, işletmenin ayrıntılı hesaplamalar yapmasını gerektirmeyecek ölçüde açık olabilir.

Bir varlık için karşılaştırılabilir piyasa işlemleri bulunmuyorsa, aşağıdaki koşullardan birinin sağlanması durumunda gerçeğe uygun değerin güvenilir bir şekilde belirlenebildiği kabul edilir:

  • İlgili varlık için gerçeğe uygun değer tahminlerindeki değişkenliğin makul bir aralıkta olması,
  • Belirli aralıktaki çeşitli tahminlerin olasılıklarının güvenilir biçimde değerlendirilebilmesi ve gerçeğe uygun değer belirlenirken kullanılması.

Bir işletme, alınan ve elden çıkarılan varlıkların gerçeğe uygun değerini güvenilir bir şekilde belirleyebiliyor ise, alınan varlığın gerçeğe uygun değerinin daha açık biçimde belirlenememesi söz konusu olmadığı sürece, elden çıkarılan varlığın gerçeğe uygun değeri alınan varlığın maliyeti olarak kabul edilir.

Finansal kiralama işlemi kapsamında bir kiracı tarafından elde tutulan maddi duran varlık kaleminin maliyeti “TMS 17 Kiralama İşlemleri” Standardı uyarınca belirlenir.

Bir maddi duran varlık kaleminin defter değeri “TMS 20 Devlet Bağışlarının Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması” Standardı uyarınca alınan devlet bağışları sebebiyle azaltılabilir.

Uygulama

İşletme üretim yapmak amacıyla 01.01.2006 tarihinde 750.000 TL’ ye bir fabrika binası satın almıştır. İşletme aldığı bu binanın 250.000 TL’ sini banka aracılığıyla peşin, kalan 500.000 TL’ sini birer yıl vadeli olmak üzere iki eşit taksitte vadeli çek keşide ederek ödeyecektir. İşletmenin faaliyet gösterdiği piyasada faiz oranı % 20’ dir.

TMS’ ye göre fabrika binasının bugünkü değeri aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

Bugünkü Değer = 250.000 + 250.000 / (1 + 0.20)  + 250.000 / (1+ 0.20)2

Bugünkü Değer = 250.000 + 208.333 + 173.611 = 631.944

Söz konusu fabrika binasının alış maliyeti 631.944 TL olup, ilk muhasebeleştirmede bu alış maliyeti ile gerçekleştirilecektir. Aradaki fark olan (750.000 – 631.944 = 118.056) TL’ nin “Ertelenmiş Faiz Gideri” olarak dikkate alınması gerekecektir. Bu tutar, dönemlere yayıldığı için faiz gideri olarak kayda alınması mümkün değildir. Dolayısı ile Borç Senetleri Reeskontu hesabında gösterilmiştir.

———————————————————————————–

252 BİNALAR                                                  631.944

322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU         41.667

422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU        76.389

102 BANKALAR               250.000

321 BORÇ SENETLERİ   250.000

421 BORÇSENETLERİ     250.000

————————————————————————————

250.000-208.333=41.667

250.000-173.611=76.389

41.667+76.389=118.056

 

İşletme maliyet bedeli 100.000 TL, birikmiş amortismanı 20.000TL olan bir binasını vererek ve 25.000 TL lik çek düzenleyerek karşılığında gerçeğe uygun değeri tespit edilemeyen bir araziyi satın almıştır.

————————————————————————————–

250 ARSA VE ARAZİLER                            105.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                   20.000

252 BİNALAR                           100.00

103 VERİLEN ÇEKLER    25.000


 

Bir önceki örnekte binanın gerçeğe uygun değeri ile net defter değerinin eşit olduğunu ve ilave bir ödeme yapılmadığını varsayarsak, arazinin değeri 80.000 TL olarak kayda alınır. ( 100.000 – 20.000 = 80.000 )

———————————————————————————–

250 ARSA VE ARAZİLER                         80.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN              20.000

252 BİNALAR            100.000


 

Muhasebeleştirme sonrası ölçüm

Maddi Duran Varlıklarda Değer Düşüklüğünün ve Değer Artışının Tespit Edilmesi ve Muhasebeleştirilmesi

Standarda göre, MDV değerlemesi için aşağıdaki iki yöntemden biri kullanılabilir:

1-Maliyet Yöntemi

2-Yeniden Değerleme Yöntemi

İşletme, MDV ile ilgili muhasebe politikası olarak maliyet veya yeniden değerleme modellerinden birini seçer ve bu politikayı ilgili maddi duran varlık sınıfının tamamına uygular.

Maliyet Modelinde bir maddi duran varlık kalemi, varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra finansal tablolarda maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilir (TMS 16, md.30) ya da, md.31’ deki Yeniden Değerleme Modelinde yeniden değerlenmiş tutar, “yeniden değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değer” olarak tanımlamaktadır (TMS 16, md.31). Bir işletme muhasebe politikası olarak md.30’daki maliyet modelini ya da md.31’deki yeniden değerleme modelini seçer ve bu politikayı ilgili maddi duran varlık sınıfının tamamına uygular.

 

MDV 5

 

Maliyet Yöntemi

Bu yöntemde, bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, finansal tablolarda, maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilir. (TMS/16.30)

MDV Bilanço Değeri :

(Elde etme veya üretim maliyeti) – ( B.Amortismanları + Değer düşüklüğü zararları)

İlgili standart uygulamasında bazı terimlerin anlamlarının bilinmesi gerekir.

Maliyet:

Bir varlığın elde edilmesinde veya inşaatında ödenen nakit veya nakit benzerlerini veya verilen diğer bedellerin gerçeğe uygun değerini veya belli durumlarda, ilk muhasebeleştirme sırasında ilgili varlığa atfedilen bedeli ifade eder.

Defter Değeri:

Bir varlığın birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonra finansal tablolara yansıtıldığı tutardır.

Gerçeğe Uygun Değer:

Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır. (piyasa fiyatı…)

İşletmeye özgü değer:

Bir işletmenin bir varlığın devamlı kullanımından ve yararlı ömrünün sonunda elden çıkarıldığında elde edilmesi beklenen veya bir yükümlülüğün karşılanmasında oluşması beklenen nakit akışlarının bugünkü değerini ifade eder. (kullanım değeri…)

Maddi duran varlıklarda değer düşüklüğü varsa, bu durumda ‘’Geri Kazanılabilir Tutar’’ tespitinin yapılması gerekir.

Geri Kazanılabilir Tutar:

Bir varlığın gerçeğe uygun değerinden satış giderleri çıkarılarak bulunan değeri (net gerçeğe uygun değer) ile kullanım değerinden büyük olanıdır.

Örneğin, net gerçeğe uygun değeri 50.000 TL, kullanım değeri 60.000 TL olan bir varlığın geri kazanılabilir tutarı 60.000 TL’dir.

Değer Düşüklüğü Zararı:

Bir varlığın defter değerinin, geri kazanılabilir tutarını aşan kısmını ifade eder. Varlığın defter değeri, geri kazanılabilir tutarının üstündeyse, bu durumda değer düşüklüğü zararı hesaplanmalıdır. Şayet varlığın defter değeri geri kazanılabilir tutarının altındaysa, değer düşüklüğünden söz edilemez.

Örneğin, Defter değeri 45.000 TL olan bir maddi duran varlığın, Geri Kazanılabilir Tutarı 50.000 TL ise, değer düşüklüğü yok demektir…

Değer düşüklüğü zararından söz edilebilmesi için, varlığın defter değerinin geri kazanılabilir tutarından fazla olması gerekir. Bu durum aynı zamanda, defter değerinin net gerçeğe uygun değerinin üstünde olmasını da gerektirir.

Örneğin, defter değeri 30.000 TL olan bir varlığın net gerçeğe uygun değeri 35.000 TL ise, değer düşüklüğü zararından söz edilemez.

MDV’nin Defter Değeri, Net Gerçeğe Uygun Değerinin üstünde ise, bu durumda, varlığın geri kazanılabilir tutarının tespiti açısından ayrıca kullanım değerinin de bilinmesi gerekir.

 

Uygulama

İşletmede kayıtlı Değeri 60.000 TL , B.Amortismanları(-) 15.000 TL olan bir kamyonun, piyasa satış fiyatının 38.000 TL olduğu ve satılması durumunda satışla ilgili 1.000 TL gidere katlanılacağı ve güncel kullanım değerinin 40.000 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre,

Defter Değeri(Kayıtlı Net Değeri): (60.000 – 15.000) 45.000 TL

Net Gerçeğe Uygun Değeri (38.000 – 1.000) 37.000 TL dır.

Geri Kazanılabilir tutar, Net Gerçeğe Uygun Değer ile Kullanım Değerinden BÜYÜK OLANI dır.

Kullanım Değeri 40.000 TL, Net gerçeğe uygun değeri 37.000 TL olduğundan, Geri Kazanılabilir tutarı 40.000 TL’dir.

Defter Değeri 45.000 TL dır. Bu durumda, 5.000 TL Değer Düşüklüğü için karşılık ayrılmalı ve gider yazılmalıdır.

İşletme 01 Haziran 2005’te 60.000 TL.’ye işletmede kullanmak üzere vinç satın almıştır. İşletme vinç için 5 yıllık faydalı ömür belirlemiş ve normal amortisman yöntemini uygulamayı tercih etmiştir. 31.01.2008 tarihi itibari vincin 2.900 TL değer düşüklüğüne uğradığı belirlenmiştir. Buna göre 31.12.2007 itibariyle;

MDV 6

MDV 7

Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülebilen bir MDV kalemi, varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, YENİDEN DEĞERLENMİŞ TUTARI ÜZERİNDEN gösterilir.

Yeniden Değerlenmiş Tutar: Yeniden Değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birikmiş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değerdir.(TMS/16.31)

Yeniden Değerlenmiş Tutar:

Gerçeğe Uygun Değer sonrası,

(-) Birikmiş Amortismanlar

(-) Değer düşüklüğü zararları

Gerçeğe Uygun Değer:

Arazi ve Binaların gerçeğe uygun değeri genellikle, piyasa koşullarındaki kanıtların mesleki yeterliliğe sahip Değerleme Uzmanları tarafından değerlendirilmesi sonucu saptanır.

MDV Kalemlerinin gerçeğe uygun değeri, genellikle değerleme yoluyla belirlenmiş piyasa değerleridir.

Yeniden değerlemelerin sıklığı, yeniden değerleme konusu maddi duran varlık kalemlerinin gerçeğe uygun değerlerindeki değişimlere bağlıdır. Yeniden değerlenen varlığın gerçeğe uygun değerinin defter değerinden önemli ölçüde farklılaşması durumunda, varlığın tekrar yeniden değerlenmesi gerekir.

Bazı MDV kalemlerinin gerçeğe uygun değerleri önemli değişiklikler göstermesi nedeniyle, yıllık olarak yeniden değerlenmeyi gerektirir. Gerçeğe uygun değerlerinde önemli değişiklikler olmayan MDV kalemleri için bu sıklıkta (her yıl…) yeniden değerleme yapılmasına gerek yoktur. Bu kalemler için sadece üç veya beş yılda bir yeniden değerleme yapılması gerekli olabilir.(TMS/16.34)

Bir MDV kalemi yeniden değerlendiğinde, o varlığın ait olduğu tüm MDV sınıfı da yeniden değerlenir. Yeniden değerleme, aynı grupta yer alan MDV kalemlerinin tamamına yapılır. (TMS/16.36)

Yeniden Değerlemenin Muhasebeleştirilmesi:

Eğer, bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda artmışsa, bu artış diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilmelidir ve doğrudan öz kaynak hesap grubunda yeniden değerleme değer artışı adı altında toplanmalıdır. (TMS/16.39)

Örneğin,Defter değeri 100, Yeniden değerlenmiş değeri 120 ise,

Değerleme farkı (+20 ) dönem K/Z hesapları içinde değil, doğrudan diğer kapsamlı gelir mahiyetinde Bilançoda Öz kaynaklar içinde ayrı bir kalem olarak muhasebeleştirilir.

——————————-/———————————-

İlgili MDV hesabı xxx

550-MDV Yeniden Değerleme Artışları xxx

——————————-/———————————–

Eğer, bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda azalmışsa, bu azalma gider olarak muhasebeleştirilir.

——————————-/———————————-

654-Karşılık Giderleri(-) xxx

256-MDV Değer Düşüklüğü Karşılıkları(-) xxx

——————————-/———————————–

Ancak bu azalış, diğer kapsamlı gelirde bu varlıkla ilgili olarak yeniden değerleme fazlasındaki her tür alacak bakiyesinin kapsamı ölçüsünde muhasebeleştirilmelidir. Diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilen söz konusu azalış, yeniden değerleme fazlası başlığı altında öz kaynaklarda birikmiş olan tutarı azaltır.(TMS/16.40

Bir yeniden değerleme değer artışı, aynı varlığın daha önce kâr ya da zarar ile ilişkilendirilmiş bulunan yeniden değerleme değer azalışını tersine çevirdiği ölçüde, gelir olarak muhasebeleştirilmelidir. (TMS/16.39)

Özetle:

Yeniden değerleme sonucunda değer artışı hesaplanmışsa, doğrudan öz kaynaklarda muhasebeleştirilir.

Yeniden değerleme sonucunda değer azalışı hesaplanmışsa, MDV değer düşüklüğü olarak doğrudan gider yazılır.

Ancak, aynı MDV kalemi için daha önce değer artışı hesaplanmış ve öz kaynaklara kaydedilmişse, bu durumda, sonradan hesaplanan değer azalışı, önce öz kaynaklardaki değer artışından düşülür, kalan tutar varsa bu tutar gider yazılır.

Uygulama

Yeniden değerleme sonucu değer artışı tutarı  15.000

2.Değerleme sonucu değer azalışı tutarı 16.000 ise

Bu durumda kayıtlar aşağıdaki gibi olmalıdır:

————————/———————————

İlgili MDV hesabı  15.000

550-MDV Y.D.Artışları  15.000

————————/———————————-

550-MDV Y.D.Artışları                15.000

654-Karşılık Giderleri(-)               1.000

256-MDV Değer Düşüklüğü Karşılıkları(-)  16.000

———————–/———————————–

Tersi durumda, yani önce değer azalışı nedeniyle doğrudan gider yazılmış ve sonraki değerlemede değer artışı hesaplanmışsa, bu durumda, önceden gider yazılmış tutar kadar kısım gelir yazılarak düzeltilir ve kalan değer artışı kısmı öz kaynaklarda muhasebeleştirilir.

 

Uygulama

Yeniden değerleme sonucu değer azalışı tutarı 20.000

2.Değerleme sonucu değer artışı tutarı 25.000 olsun.

Bu durumda kayıtlar aşağıdaki gibi olmalıdır:

————————/———————————-

654-Karşılık Giderleri(-)        20.000

256-MDV Değer Düşüklüğü Karşılıkları(-)   20.000

———————–/———————————–

256-MDV Değer Düşüklüğü Karşılıkları(-)      20.000
İlgili MDV Hesabı                                                    5.000

644-Konusu Kalmayan Karş.  20.000

550-MDV Y.D.Artışları      5.000

————————/————————————

 

Yeniden Değerleme Değer Artışının Geçmiş Yıl Karlarına Aktarılması

Bir MDV kalemine ilişkin öz kaynak hesap grubundaki yeniden değerleme değer artışı, ilgili varlık finansal durum tablosu (bilanço) dışı bırakıldığında, doğrudan geçmiş yıl kârlarına aktarılabilir.

Aynı husus, varlığın kullanımdan çekilmesi veya elden çıkarılması durumunda da geçerli olabilir. (TMS/16.41)

Uygulama:

İşletmede Duran Varlıklarda yer alan bir iş makinesinin Özkaynaklarda , 550-MDV Yeniden Değerleme Artışları hesabında yer alan değer artışı tutarı 20.000 TL dır.

Söz konusu MDV, satıldığında veya kullanımdan çekildiğinde,

20.000 TL değer artışı tutarı ;

570-Geçmiş Yıllar Kârları hesabına alınabilir.

  • Değer artışının bir kısmı, varlık işletme tarafından kullanıldıkça da geçmiş yıl kârlarına aktarılabilir. Bu durumda, aktarılan değer artışı ancak, varlığın yeniden değerlenmiş değeri üzerinden hesaplanan amortisman ile, maliyet bedeli üzerinden hesaplanan amortisman arasındaki fark kadar olabilir.

 

İşletmede Duran Varlık olarak kullanılmakta olan bir iş makinesinin:

Maliyet(alış) bedeli 100.000 TL,

Yeniden Değerlenmiş Değeri 130.000 TL

Öz kaynaklarda 550-MDV Yeniden Değerleme Artışları hesabında yer alan değer artışı tutarı ise 30.000 TL dır.

Amortisman oranı % 20 olduğunda:

Yeniden Değerlenmiş Değeri üzerinden hesaplanan amortisman tutarı (130.000 x%20) 26.000

Maliyet bedeli üzerinden hesaplanan (100.000 x%20) 20.000

26.000 – 20.000 = 6.000

570-Geçmiş Yıllar Kârları hesabına aktarılabilecek Değer Artışı tutarı, en fazla 6.000 TL olabilecektir.

—————————–/————————–

550-MDV Y.D.Artışları  6.000

570-Geçmiş Yıllar Kârları  6.000

—————————-/—————————

 

Uygulama

İşletmede önceki yılda alınan Duran Varlık olarak kullanılmakta olan bir iş makinesinin:

Maliyet(alış) bedeli 30.000 TL,

Yeniden Değerlenmiş Değeri 35.000 TL,

Özkaynaklarda 550-MDV Yeniden Değerleme Artışları hesabında yer alan değer artışı tutarı ise 5.000 TL dır.

Amortisman oranı % 25 olduğunda:

Yeniden Değerlenmiş Değeri üzerinden  hesaplanan amortisman tutarı

(35.000 x%25) 8.750

Maliyet bedeli üzerinden hesaplanan (30.000 x%25) 7.500

Fark = 1.250

570-Geçmiş Yıllar Kârları hesabına aktarılabilecek Değer Artışı tutarı, en fazla 1.250 TL olabilecektir.

—————————–/————————–

550-MDV Y.D.Artışları   1.250

570-Geçmiş Yıllar Kârları   1.250

—————————-/—————————

 

Uygulama

İşletme 01.01.2006 tarihinde faydalı ömrü 10 yıl olan makinesini 100.000TL’ ye satın almıştır. 31.12.2007 tarihinde makinenin birikmiş amortismanı 20.000 TL’dir. 31.01.2008 tarihinde makinedeki değer düşüklüğü % 25 olarak tespit edilmiştir. Makinenin 30.06.2008 tarihindeki gerçeğe uygun değeri 105.000 TL olduğu belirlenmiştir.

——————————-01/01/2006————————————-

253 MAKİNE TESİS VE CİHAZLAR    100.000

102 BANKALAR               100.000

———————————–/—————————————

——————————-31/12/2006————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ  10.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    10.000

———————————–/—————————————

——————————-31/12/2007————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ  10.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    10.000

———————————–/—————————————

Makinenin değer düşüklüğünün hesaplanması ve kayıtlar:

İşletme değer düşüklüğü kaydını iki türlü yapabilir.

1) İşletme, raporlama amacı ile daha basit olan şu kaydı yapabilir:

(Net defter değeri * 0,25⇒80.000 TL * 0,25 = 20.000 TL)

——————————-31/01/2008—————————–

654 KARŞILIK GİDERLERİ    20.000

257.02 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR             20.000

DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI

———————————–/—————————————

2) İşletme değer düşüklüğünü veri tabanında ve muhasebe sisteminde izlemek istiyorsa şu hesaplama ile birlikte aşağıdaki kaydı yapabilir.

MDV 8

Makinenin gerçeğe uygun değeri:

100.000/80.000 * 60.000 = 75.000

Birikmiş amortismanın gerçeğe uygun değeri:

20.000/80.000 * 60 .000 = 15.000

——————————-31/01/2008——————————

654 KARŞILIK GİDERLERİ                       20.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR            5.000

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR        25.000

———————————–/—————————————

İşletme 30.06.2007 tarihinde 6 aylık amortisman ayırmıştır.

75.000 TL * 0,10 /12 ay * 6 ay= 3.750 TL.

——————————-30/06/2008—————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ                   3.750

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    3.750

———————————–/—————————————

Makinenin gerçeğe uygun değeri:

100.000/80.000 * 60.000 = 75.000

Birikmiş amortismanın gerçeğe uygun değeri:

20.000/80.000 * 60 .000 = 15.000

30.06.2008 tarihinde makinenin gerçeğe uygun değeri; (105.000.- TL) olarak tespit edilmişti, son durumda makinenin gerçeğe uygun değerinde bir artış söz konusudur:

MDV 9

Makinenin gerçeğe uygun değeri:

75.000 / 56.250 * 105.000 = 140.000

Birikmiş amortismanların gerçeğe uygun değeri:

18.750 / 56.250 * 105.000 = 35.000

İşletme daha önce bu makine için 20.000 TL ayırdığı karşılığı, makinenin gerçeğe uygun değerinin artması sonucunda iptal etmiştir. Bu durumda 30.06.2008 tarihinde aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekecektir.

——————————-30/06/2008——————————

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR   65.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    16.250

522 MADDİ DURAN VARLIK               28.750

YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI

644 KONUSU KALMAYAN                    20.000

KARŞILIKLAR

———————————–/—————————————

Bir maddi duran varlık kalemi yeniden değerlendiğinde, yeniden değerleme tarihindeki birikmiş amortisman aşağıdaki yöntemlerden birine göre işleme tabi tutulur.

a)Varlığın brüt defter değerindeki değişiklikle orantılı olarak düzeltilir ve böylece yeniden değerleme sonrasındaki varlığın defter değeri yeniden değerlenmiş tutarına eşit olur. Bu yöntem genellikle bir varlığın, itfa edilen yenileme maliyetinin bir endeks uygulanarak yeniden değerlendiği durumlarda kullanılır.

b)Varlığın brüt defter değeri ile netleştirilir ve net tutar yeniden değerleme sonrasındaki değere getirilir. Bu yöntem genellikle binalar için kullanılır.

İşletme 01.01.2004 tarihinde faydalı ömrü 5 yıl olan makinesini 50.000 TL’ ye satın almıştır. Makinenin ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirlenmiştir. 31.01.2007 tarihinde makinenin brüt ikame maliyeti 80.000 TL olarak belirlenmiştir. Makinenin net ikame maliyeti: (80.000 TL x 2 yıl / 5 yıl ) = 32.000 TL. dir

Makinenin defter değeri : 50.000 TL-30.000 TL = 20.000 TL. dir.

İşletme 01.01.2004 tarihinde faydalı ömrü 5 yıl olan makinesini 50.000 TL’ ye satın almıştır. Makinenin ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirlenmiştir. 31.01.2007 tarihinde makinenin brüt ikame maliyeti 80.000 TL olarak belirlenmiştir. Makinenin net ikame maliyeti: (80.000 TL x 2 yıl / 5 yıl ) = 32.000 TL. dir

Makinenin defter değeri : 50.000 TL-30.000 TL = 20.000 TL.dir.

MDV 10

  1. Yöntem

Bu yönteme göre 31 Ocak 2007 tarihine kadar birikmiş amortisman tutarı varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Daha sonra varlık net ikame değerine çıkarılır ve varlığın eski net kayıtlı değeri ile yeni net ikame değeri arasındaki fark yeniden değerleme fonu olarak öz kaynaklara kaydedilir.

Yeni net ikame değeri 32.000 TL – Eski net ikame değeri 20.000 TL

= 12.000 TL Artış

  1. Yöntem

Bu yönteme göre 31 Ocak 2007 tarihine kadar birikmiş amortisman tutarı varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Daha sonra varlık net ikame değerine çıkarılır ve varlığın eski net kayıtlı değeri ile yeni net ikame değeri arasındaki fark yeniden değerleme fonu olarak öz kaynaklara kaydedilir.

Yeni net ikame değeri 32.000 TL – Eski net ikame değeri 20.000 TL

= 12.000 TL Artış

——————————-31/01/2007————————————-

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR  30.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    30.000

——————————–01/06/2006————————————

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR  12.000

522 MADDİ DURAN VARLIK    12.000

YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI

———————————–/———————————————-

 

Yeniden Değerleme Artışının Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü

Uygulama

İşletme 01.01.2004 tarihinde faydalı ömrü 5 yıl olan makinesini 50.000 TL’ ye satın almıştır. Makinenin ekonomik ömrü 5 yıl olarak belirlenmiştir. 31.01.2007 tarihinde makinanın bürüt ikame maliyeti 80.000 TL olarak belirlenmiştir.

Makinenin net ikame maliyeti : (80.000 TL x 2 yıl / 5 yıl ) = 32.000 TL. dir.

Makinenin defter değeri : 50.000 TL-30.000 TL = 20.000 TL. dir

31.01.2007 ‘de makine yeniden değerlendiğinde makinenin değerine;

80.000 TL – 50.000 TL = 30.000 TL eklenecektir.

Bu durumda makinenin değerindeki;

30.000 TL / 50.000 TL= % 60 oran 30.000 TL

Birikmiş amortismana da uygulanarak birikmiş amortisman 18.000 TL artırılacak ve yeniden değerleme değer artışı da 12.000 TL olacaktır.

——————————-31/01/2007————————————-

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR  30.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    18.000

522 MADDİ DURAN VARLIK    12.000

YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI

———————————–/—————————————

Burada yeniden değerleme artışının ertelenmiş vergiye etkisi

12.000TL  x 0.20(kurumlar vergisi oranı)  = 2.400 TL olacaktır.

——————————-31/01/2007——————————

522 MADDİ DURAN VARLIK                        2.400

YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI

483 ERTELENMİŞ VERGİ  2.400

YÜKÜMLÜLÜĞÜ

———————————–/—————————————

 

 Maddi Duran Varlıklarda Amortisman

TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardında sözü edilen “Normal Amortisman Yöntemi”, VUK’un 315. maddesinde de açıklanmıştır. Aynı standart da belirtilen “Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman Yöntemi” öteden beri vergi mevzuatımızda yer almaktadır. VUK mükerrer madde 315. maddesinde Kullanılan amortisman yöntemi; varlığın gelecekteki ekonomik yararlarına ilişkin olarak işletme tarafından uygulanması beklenen tüketim modelin yansıtır.

 

Bir varlığa ilişkin gelecekteki ekonomik yararlar, işletme tarafından esas olarak kullanım süresince tüketilir. Ancak, teknik ya da ticari değer yitirme ve bir varlığın boş kaldığı durumlardaki aşınma ve yıpranma çoğunlukla varlıktan elde edilecek ekonomik yararların düşmesine yol açar. Sonuç olarak, bir varlığın yararlı ömrünün belirlenmesinde aşağıdaki tüm faktörler dikkate alınır:

  • Varlığın beklenen kullanımı. Kullanım varlığın beklenen kapasitesine ya da  fiziksel üretimine bağlı olarak değerlendirilir.
  • Beklenen fiziksel aşınma ve yıpranma. Beklenen fiziksel aşınma ve yıpranma, varlığın kullanıldığı vardiya sayısı, bakım onarım programı ve varlığın atıl kaldığı zamanlardaki tamirat ve bakım gibi operasyonel faktörlere bağlıdır.
  • Üretimdeki değişiklikler veya gelişmeler veya varlığın ürettiği ürün veya hizmetin pazar talebindeki değişiklikler nedeniyle teknik ya da ticari değer yitirme.
  • İlgili kiralama işlemlerinin geçersiz olacağı tarihler gibi, varlığın kullanımındaki yasal ya da benzeri kısıtlamalar.

Bir varlığın amortismana tabi tutarının yararlı ömrü boyunca sistematik olarak dağıtmak için çeşitli amortisman yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler:

  • Doğrusal amortisman yöntemi

a) Azalan bakiyeler yöntemi

b) Üretim miktarı yöntemi.

  • Doğrusal amortisman yönteminde, varlığın kalıntı değeri değişmediği sürece, amortisman gideri yararlı ömrü boyunca sabittir.
  • Azalan bakiyeler yönteminde, amortisman gideri yararlı ömür boyunca azalır.
  • Üretim miktarı yönteminde beklenen kullanım ya da üretim miktarı üzerinden amortisman ayrılır.

İşletme, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüketim biçimini en çok yansıtan yöntemi seçer. Seçilen yöntem gelecekteki ekonomik yararların beklenen tüketim biçiminde bir değişiklik olmadıkça dönemden döneme tutarlı olarak uygulanır.

Doğrusal (Normal Amortisman) Yöntemi

Bu yöntemde, varlığın kalıntı değeri değişmediği sürece, amortisman gideri yararlı ömrü boyunca sabittir. Bu yönteme göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır:

Maliyet Değeri – Kalıntı Değer

Yıllık Amortisman Payı =   ————————————-

Tahmini Yararlı Ömür

İşletme 1 Şubat 2007’de 100.000 TL.’ye bir makine satın almıştır.

Makinenin ekonomik ömrü 10 yıl ve ekonomik ömrü sonundaki hurda değeri de 15.000 TL. olarak tahmin edilmiştir. Söz konusu makine ile ilgili olarak işletmenin normal (doğrusal) amortisman yöntemlerinin uygulaması aşağıdaki gibidir.

Amortismana Tabi Tutar = (Makinenin Maliyeti – Hurda Değeri)

Amortismana Tabi Tutar = 100.000 TL. – 15.000 TL. = 85.000 TL.

Yıllık Amortisman = (Makinenin Maliyeti – Hurda Değeri) / Ekonomik Ömür

Yıllık Amortisman = 100.000 TL. – 15.000 TL / 5 yıl = 17.000 TL. / yıl

Aylık Amortisman = 17.000 TL. / 12 = 1.416,66 TL.

İlk yıl kıst dönem uygulanacak Şubat- Aralık arası = 11 ay

 

MDV 1

Azalan Bakiyeler Yöntemi

Bu yöntemde, amortisman gideri yararlı ömür boyunca azalır. Bu yönteme göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır:

Yıllık amortisman payı:

2 x normal amortisman oranı x dönem başındaki defter değeri (Örnekte15.000 TL.lik hurda değer söz konusu olduğundan hesaplamada varlığın değeri 15.000 TL.’lik hurda değere ulaştığında hesaplama kesilmelidir)

MDV 12

Miktarı Esas Alan Yöntem

Bu yöntemde beklenen kullanım ya da üretim miktarı üzerinden amortisman ayrılır. Bu yönteme göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır:

Amortisman oranı = (Maliyet değeri – Kalıntı değer) / Varlığın tahmini yararlı ömrü boyunca üreteceği tahmini üretim miktarı

Yıllık amortisman payı = Amortisman oranı x yıllık üretim miktarı

İşletme, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüketim biçimini en çok yansıtan yöntemi seçer. Seçilen yöntem gelecekteki ekonomik yararların beklenen tüketim biçiminde bir değişiklik olmadıkça dönemden döneme tutarlı olarak uygulanır.

İşletme eğitimde kullanmak üzere 01.06.2006 tarihinde 3.000 TL’ye 2.500 saat çalışma kapasitesi olan (lamba kullanım süresi) projeksiyon cihazı satın almıştır. Eğitim işletmesi programına göre 31.12.2006 tarihine kadar 500 saat 2007 yılında 1000 saat projeksiyon cihazını kullanmıştır.

2006 Yılı amortismanı 3.000/2.500 x 500 saat = 600 TL

2007 Yılı amortismanı 3.000/2.500 x 1000 saat = 1.200 TL olacaktır.

——————————-31/12/2006—————————

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ       600

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN    600

 

——————————-31/12/2007————————–

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ       600

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN    600

———————————–/————————————-

 

Maddi Duran Varlığın Yararlı Ömrünün Değiştirilmesi

İşletme 1 Ocak 2005’ Tarihinde 50.000 TL.’ye bir makine satın almıştır.

Makinenin yararlı ömrü 10 yıldır. Makinenin ömrü sonunda herhangi bir hurda değerinin olmadığı düşünülmektedir.

İşletme yönetiminin makineyle ilgili yapması gereken muhasebe kayıtları ve hesaplamalar aşağıdaki gibi olmalıdır:

Yıllık amortisman = 50.000 TL / 10 yıl = 5.000 TL / yıl

 

——————————-01/01/2005————————————-

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR  50.000

102 BANKALAR  50.000

 

——————————-31/05/2005————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ  5.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN   5.000

 

——————————-31/12/2006————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ    5.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN   5.000

——————————-31/12/2007————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ    5.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN   5.000

————————————/———————————————

 

İşletme yönetimi 2007 yılı sonunda makinenin yararlı ömrünü gözden geçirmiş ve makinenin teknik nedenlerden dolayı yıprandığını tespit etmiş ve kalan ömrünün 2 yıl olduğuna karar vermiştir. Normal amortisman yöntemi uygulamaktadır.

31.12.2007’da makinenin defter değeri= 50.000 TL – 15.000 TL.=35.000

Yıllık Amortisman = 35.000 TL. / 2 yıl = 17.500 TL.

——————————-31/12/2006————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ    17.500

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN    17.500

——————————-31/12/2007————————————-

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ    17.500

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN    17.500

————————————/———————————————

 

Bilanço Dışı Bırakma

Bir maddi duran varlık kaleminin defter değeri aşağıdaki durumlarda bilanço dışı bırakılır:

a)Elden çıkarıldığında,

b) Kullanımından ya da elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik yarar beklenmediği durumlarda.

 

Uygulama

İşletme maliyet bedeli 30.000 TL. ve o ana kadar birikmiş amortismanı 24.000 TL. olan duran varlığını 8.000 TL.’ye peşin olarak 31.12.2007 tarihinde satmıştır. Buna göre aşağıdaki gibi bir muhasebe kaydı yapmalıdır:

——————————-31/12/2007————————————-

100 KASA                                                               8.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR               24.000

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR                              30.000

MADDİ DURAN VARLIK SATIŞ KARI                            2.000

————————————/———————————————

 

Uygulama

İşletme kayıtlı değeri 30.000 TL., o ana kadar birikmiş amortismanı 24.000 TL. ve yeniden değerleme fonu 2.000 TL. olan maddi duran varlığını 8.000 TL.’ye peşin olarak 31.12.2010 tarihinde satmıştır. Buna göre aşağıdaki gibi bir muhasebe kaydı yapmalıdır:

——————————-31/12/2010————————————-

100 KASA                                                                    8.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                   24.000

522 MADDİ DURAN VARLIK                                  2.000

YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR  30.000

MADDİ DURAN VARLIK SATIŞ KARI     4.000

————————————/———————————————

 

DİPNOT AÇIKLAMALARI

  • Brüt defter değerinin belirlenmesine ilişkin ölçüm esasları,
  • Kullanılan amortisman yöntemleri,
  • Faydalı ömürler veya kullanılan amortisman oranları,
  • Dönem başı ve sonundaki brüt defter değeri ile birikmiş amortisman tutarı (birikmiş değer düşüklüğü zararlarıyla birlikte)
  • Defter değerinin dönem başı ve sonu arasındaki mutabakatı

-Girişler

-Çıkışlar

-İşletme birleşmeleri yoluyla iktisap edilenler

-Yeniden değerlemelerden doğan artış ve azalışlar

-Değer düşüklüğü zararları ( ayrılan ve ters çevrilen )

-Amortisman

-Çevirimden kaynaklanan kur farkları

-Diğer değişiklikler

  • Maddi duran varlıklar üzerindeki rehin ve ipotekler ile tutarları,
  • Diğer

 

KAYNAKÇA
Hazırlayan: Aslıhan/Ümit Işık
  • Sarıay , İbrahim, (2012) “TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARINA GÖRE MADDİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİNE İLİŞKİN UYGULAMALAR ,
(Çevrim içi erişim, http://www.ejovoc.org/makaleler/may_2012/pdf/10.pdf)
  • Şen, Çiğdem , (2011)“TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI – 16 AÇISINDAN MADDİ DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN UYGULAMASI”,
(Çevrimiçi erişim, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/106malicozum/8%20H%20cigdem%20sen.pdf)
  • Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu(31.12.2005). Türkiye Muhasebe Standardı No 16-Maddi Duran Varlıklar. Ankara: Resmi Gazete (26040 sayılı)
Paylaşmak Güzeldir
Yazan:

malirehberim

Mali konular ve muhasebe ile alakalı güncel mevzuat bilgileri için Mali Rehberim en doğru adrestir.

Tüm yazıları gör