Swap İşlemleri (Uygulama)
Swap Nedir?
Swap, iki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde farklı faiz ödemelerini ve/veya farklı para birimlerini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir.
Kelime kökenine bakıldığında ise; değiştirme, kaydırma ve takas anlamları çıkmaktadır. Bir miktar para, altın, döviz, mali araçlar, mal v.b. yükümlülüklerin önceden belirlenen fiyat ve koşullara göre gelecekteki bir tarihte, piyasada takas kapsamına alınma işlemidir.
Swap işlemleri yükümlülüklerin takasını mümkün kılar ve genellikle orta vadeli (3-10 yıl) işlemlerdir. Sermaye maliyetini düşürmektedir ve döviz kurlarında meydana gelen dalgalanmalar sonucunda ortaya çıkan maliyetleri en aza indirmektedir. Ulusal paranın değer kaybettiği zamanlarda yatırımcılar genelde piyasadaki daha sağlam dövizlere yönelirler. Bu süreçte Merkez Bankası, swap aracılığı ile döviz elde eder ve bu dövizi piyasaya müdahale ederken kullanır. Spekülatif hareketlerin durması ile alınan dövizler karşı tarafa iade edilir ve ulusal para fonları geri alınır.
Swap işlemleri, “ülkeler açısından özellikle ödemeler bilançosunda geçici nedenlerle ortaya çıkan açıkları finanse etmek veya ulusal paradan spekülatif kaçışları önlemek için yapılır.”
Finansal varlık takasları 1980’lere kadar çok seyrek gerçekleşirken 1991 yılında itibaren bir artış görülmektedir ve dünya çapında 4,5 trilyon dolar finansal varlık takası yapılmıştır.
Örnek 1: Bu örneğimizde bir banka tarafından swap yapıldığında nasıl bir tablo ortaya çıktığına bakacağız.
Müşterinin vadesiz mevduatında 1.000.000 Euro olsun. Bu 1.000.000 Euro; 1 ay sonra ithalat ödemesi olarak transfer edilecek. Ancak müşterinin geçici süreli TL ihtiyacı doğuyor. Euro satıp TL alabilir ve bir ayın sonunda da tekrar TL verip transfer edeceği 1.000.000 Euro’yu alabilir. Ama bu durum kur riski taşıyacaktır ve müşteri bunu istememektedir. Bu durumda müşteri bankadan swap puan alarak, bugünkü kur üzerinden dövizini satar kendine, TL yaratır ve aynı anda, vade tarihinde spot fiyat + swap puanı =forward fiyattan sattığını geri almak üzere anlaşır. Bu durumda vadedeki Eur/TL kuru önemli değildir. Alış ile satış fiyatı arasındaki fark sadece swap puanı kadar olduğundan müşterinin tek maliyeti bu swap puanı kadardır.
İki Fiyat arasındaki Fark: Para birimlerinin faiz farkından oluşan swap puandır.
Faizi yüksek olan para, düşük olanla değiştirildiğinde müşteri swap puan kadar prim kazanır. Faizi düşük olan para yüksek olanla değiştirildiğinde müşteri swap puan kadar prim öder. En basit tabiriyle değişken faiz oranının değişken faiz oranıyla değişimidir.
Alış Satış
Spot Euro TL 1,8220 1,8240
Euro Faizi % 4 %4,5
TL Faizi %15 %16
Vadede bankanın Euro satışı için kur:
1 + [ 16 % * (30 / 360)]
= 1,8220 * ——————————————-
1 + [ 4% * (30 / 360)]
=1,8402 TL
Euro vadesiz mevduat faizi ile TL kredi faizi değiştirilmiştir. Müşteri Euro’sunu 1,8220 TL’den bugün itibariyle bankaya satar. Banka, 1 ay sonra 1,8220 + 0,0182 = 1,8402 TL’den müşterinin Euro’sunu geri satacaktır. Böylece müşteri kur riski almadan vadesi süresince Euro yerine TL kullanır ve bu iş için sadece piyasadaki faiz farkına katlanmış olur. Bu işlemin firmaya maliyet ise 18.200 TL’dir. (1.000.000 * 0,0182 = 18.200 TL)
Örnek 2: Bir yatırımcı, getirisi %11 (yıllık tahvil bazında) olan 3 yıl vadeli bir tahvili satın almıştır. Yatırımcı swap işlemi yaparak 6 aylık LİBOR’a karşılık (LİBOR 6 aylık para piyasası bazında), %10,50 (Yıllık tahvil bazında) ödemeyi kabul etmiştir. Bu finansal varlık swap işleminde yatırımcının net kazancı ne kadardır.
Yıllık tahvil bazında (YTB) = %11 olduğu durumda 6 aylık tahvil bazlı getiri;
6TB= [ (1 + YTB)1/2 – 1 ] * 2 6TB= [ (1 + 0,11)1/2 – 1 ] * 2 = %10,713
Buradan hareketle, altı aylık para piyasası bazlı (PPB) getiri oranı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
6PPB = 6TB * (360/365) 6PPB = 0,10713 * (360/365) = %10,566
Benzer formüller kullanılarak yatırımcının swap işlemi dolayısıyla yapması gereken ödeme hesaplanabilir.
6TB= [ (1 + 0,105)1/2 – 1 ] * 2 = %10,238
6PPB = 0,10238 * (360/365) = %10,098
Yatırımcının tüm pozisyonu yukarıda hesaplandığı şekliyle aşağıda verilmiştir. Tahvil elde edilecek kazanç; %11 (YTB) = %10,713 (6TB) = %10,566 (6PPB)
Swap Ödemesi; %10,50 (YTB) = %10,238 (6TB) = %10,098 (6PPB)
Dolayısıyla yatırımcı finansal varlığıyla swap işlemi yapmakla LIBOR üzerine yaklaşık olarak (%10,566 – %10,098 = 0,468 ) 47 baz puan daha fazla kazanç sağlamaktadır.
Opsiyon piyasalarla ilgili daha detaylı bilgiye ulaşmak için linke tıklayınız.
