Zorunlu Karşılık Oranı Nedir?
Zorunlu karşılık oranı nedir içeriğini sizlere yalın bir dilde anlatarak anlaşılır olmasına özen göstereceğiz.
Zorunlu Karşılık Oranı Nedir
Para politikası aracı olarak bu kavram; banka ve banka dışındaki finans kuruluşlarının bilançolarında yer alan mevduat, kredi ve buna benzer yükümlülüklerine karşılık merkez bankasında tutmak zorunda oldukları rezerv miktarını gösteren yasal bir orandır.
(Güncelleme 1 / 23.04.2022)’e – Uygulamalı Örnek 1
Zorunlu karşılık oranlarının %5 olduğunu düşünelim. Bir bankaya 1 ay vadeli 100 milyon TL mevduat yatırılmıştır. Zorunlu karşılık oranına göre bu banka 5 milyon TL’yi zamanı geldiğinde TCMB’ye yatıracaktır. Buna karşılık bu banka topladığı 100 milyon TL’lik mevduatın 95 milyon TL’yi kredi olarak verebilecektir.
Merkez Bankası enflasyonla mücadele kapsamında %5 olan zorunlu karşılık oranını 23 Nisan 2022’de %10’a yükseltmiştir. Böylece banka, toplanan 100 milyon TL mevduatın 10 milyon TL’sini TCMB’ye yatıracaktır ve 90 milyon TL kredi verebilecektir.
(Güncelleme 2 / 09.06.2022)’e göre – Uygulamalı Örnek 2
Zorunlu karşılık oranlarının %5 olduğunu düşünelim. Bir bankaya 1 ay vadeli 100 milyon TL mevduat yatırılmıştır. Zorunlu karşılık oranına göre bu banka 5 milyon TL’yi zamanı geldiğinde TCMB’ye yatıracaktır. Buna karşılık bu banka topladığı 100 milyon TL’lik mevduatın 95 milyon TL’yi kredi olarak verebilecektir.
Merkez Bankası enflasyonla mücadele kapsamında %5 olan zorunlu karşılık oranını 9 Haziran 2022’de %20’a yükseltmiştir. Böylece banka, toplanan 100 milyon TL mevduatın 20 milyon TL’sini TCMB’ye yatıracaktır ve 80 milyon TL kredi verebilecektir.
Bu örneklere göre Merkez Bankası harcama talebi düşürülerek, enflasyon frenlenmek istemektedir.
Peki dönelim birazdan detaylarını anlatacağımız; Merkez Bankası’nın zorunlu karşılık oranlarını neden artırmış olduğuna dair kararın olası beklentilerine. Merkez Bankası bu karar ile;
- Krediye ulaşmayı zorlaştırmak istiyor olabilir
- İthalat ağırlıklı bir yapısı olan Türkiye’de kullanılan kredilerin dövize dönmesini azaltmak ve iç üretimi artırmak istiyor olabilir
- Bu aynı zamanda örtülü bir faiz artışı olarak değerlendirilebilir
- Enflasyonun daha da ilerlemesini engellemek istiyor olabilir.
Zorunlu Karşılık Oranı ile İlgili TCMB’nin Son Basın Duyurusu (23 Nisan 2022)
Bilançoların yükümlülük tarafına uygulanmakta olan zorunlu karşılıklar, yapılan düzenleme ile makro ihtiyati politika setini güçlendirmek amacıyla bilançoların varlık tarafına da uygulanmaya başlanmaktadır.
Bu kapsamda, bankalar ile finansman şirketlerinin aşağıdaki kredi türleri hariç olmak üzere Türk lirası cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredileri zorunlu karşılığa tabi tutulmuştur.
- KOBİ tanımına giren işletmelere kullandırılan krediler
- Esnaf kredileri
- İhracat ve yatırım kredileri
- Tarımsal krediler
- 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ekindeki (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kurum ve kuruluşlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerine kullandırılan krediler
- Kurumsal kredi kartları
- Mali kuruluşlara kullandırılan krediler
Bu çerçevede;
- 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren dörder haftalık dönemlerde kullandırılan ticari kredilerin %10’u oranında zorunlu karşılığın aynı sürelerde tesis edilmesine
- 31 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla 31 Aralık 2021 tarihine göre kredi büyüme oranı yüzde 20’nin üzerinde olan bankaların, 31 Mart 2022 ve 31 Aralık 2021 tarihlerinde mevcut kredi bakiyeleri arasındaki farkın yüzde 20’si oranında zorunlu karşılığı 6 ay boyunca tesis etmesine karar verilmiştir.
Ayrıca, yabancı para mevduat/katılım fonu zorunlu karşılık oranlarının gerçek kişi dönüşüm oranına göre farklılaştırılmasına, bu çerçevede dönüşüm oranı;
- Yüzde 5’in altında kalan bankalara ilave 500 baz puan (Yani 5 puan)
- Yüzde 5 ile yüzde 10 arasında olan bankalara ilave 300 baz puan (Yani 3 puan)
zorunlu karşılık uygulanmasına karar verilmiştir. Bu uygulama, tesisi 10 Haziran 2022 tarihinde başlayacak olan 27 Mayıs 2022 tarihli hesaplama döneminden itibaren geçerli olacaktır.
Diğer yandan, finansman şirketlerinin yüzde sıfır olan zorunlu karşılık oranları bankalar ile aynı seviyeye getirilmiş, yurt içi bankalara olan yükümlülükleri zorunlu karşılık kapsamında alınmıştır. Bu değişiklik, tesisi 13 Mayıs 2022 tarihinde başlayacak olan 29 Nisan 2022 tarihli hesaplama döneminden itibaren geçerli olacaktır.
Bu Uygulama Ne Getirecek
Yukarıda sayılan kredi türleri hariç 25 Nisan 2022 itibariyle kullanılan kredi tutarının aşağı yukarı 850 milyar TL olduğunu var sayarsak; bankalar bu krediler için %10 oranında karşılık ayırarak 85 milyar TL’yi Merkez Bankası’na yatırması gerekecek. Ortalama fonlama maliyetinin %20 olduğunu varsayarsak; yaklaşık 17 milyar TL ek yük gelecektir. Bu da istisna dışında kalan işletme kredilerini kullanan şirketler için (17 milyar TL/850 milyar TL= 0,02) %2 ek maliyet getirecektir. (Bu hesap 25 Nisan 2022 tarihinde yapılmıştır. İlerleyen tarihlerde bu tutar değişecektir.)
