Gerçek Usulde Vergilendirme
Gerçek usulde vergilendirme nedir, kazanç nasıl beyan edilir gibi konuları uygulamalı örneklerle inceledik.
Gerçek Usul Yöntemine Göre Vergi Mükellefi Nedir?
Gerçek usul yöntemine tabi olmak demek; basit usul koşullarını taşımamak anlamına gelir. Gerçek usule tabi mükellefler ikiye ayrılır.
- Birinci sınıf tüccarlar (bilanço esasına göre defter tutanlar)
- İkinci sınıf tüccarlar (işletme hesabına göre defter tutanlar)
İşletme ve bilançoya geçme hadlerini görmek için bu bağlantıya tıklayınız. (2022 için)
NOT: Bu uygulamaları her yıl açıklanan gelir vergisi dilimlerine göre değerlendirebilirsiniz. Açıklana gelir vergisi dilimlerine aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
2021-2022 Gelir Vergisi Tarifesi
—————————————————————————————————————————–
Örnek:
İzmir’de ikamet eden ve bilanço esasına göre defter tutan K mükellefi tuhafiyecilik yapmaktadır. Bu mükellef 2022 yılında 205.000 TL kar elde etmiş, 20.000 TL Bağ-Kur primi ve 22.850 TL geçici vergi, 35.000 TL şahıs sigortası ödemiştir.
Çözüm:
Ödenen şahıs sigorta primi ile ilgili indirim konusu yapılacak tutar 2022 yılı asgari ücretinin yıllık brüt tutarını aşamaz. 2022/1.Dönemin ilk 6 aylık kısmı için 5.004*6= 30.024 TL ve 2022/2.Dönemin ikinci 6 aylık dönemi için 6.471*6= 38.826 TL olmak üzere toplamda 68.850 TL’yi aşmamakla birlikte beyan edilen gelirin %15’ini de aşamayacağından indirim konusu yapılacak şahıs sigortası primi ödenen 35.000 TL yerine (Safi ticari kazancın %15’i olan; 185.000* %15) 27.750 TL olacaktır. Yani safi ticari kazancın %15′, 68.850 TL’yi geçiyorsa en fazla 68.850 TL mahsup edilecek indirim olarak değerlendirilir.
| Ticari Kazanç | 205.000 TL |
| Bağ-Kur Primi | 20.000 TL |
| Safi Ticari Kazanç (205.000-22.000) | 185.000 TL |
| Mahsup Edilecek İndirimler (Şahıs Sigorta Primi) | 27.750 TL |
| Mahsup Sonrası Kalan Tutar (185.000-27.750) | 157.250 TL |
| Vergiye Tabi Gelir | 157.250 TL |
2022 Tarifesi (Ücret dışındaki gelirler için)
| Gelir Dilimi | Vergi Oranı |
| 32.000 TL’ye kadar | 15% |
| 70.000 TL’nin 32.000 TL’si için 4.800 TL, fazlası | 20% |
| 170.000 TL’nin 70.000 TL’si için 12.400 TL, fazlası | 27% |
| 880.000 TL’nin 170.000 TL’si için 39.400 TL, fazlası | 35% |
| 880.000 TL’nin fazlasının 880.000 TL’si için 287.900 TL, fazlası | 40% |
157.250 TL olan vergiye tabi gelir için vergi hesaplayalım. 157.250 TL için 70.000 TL’nin 32.000 TL’si için 4.800 TL, (157.250-32.000) 125.250 TL için %20’si 25.050 TL olmak üzere toplamda 29.850 TL vergi hesaplanır.
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 29.850 TL |
| Mahsup Edilecek Geçici Vergi | 22.850 TL |
| Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (29.850-22.850) | 7.000 TL |
Örnek:
Mükellef sahibi olduğu tesiste süt ürünleri imalatı faaliyetinden 2021 yılında 190.000 TL ticari kazanç elde etmiştir. Mükellef 2021 yılında ticari kazancı nedeni ile 27.000 TL geçici vergi ödemiştir. Ticari kazançtan indirilemeyecek Finansman gider kısıtlaması 10.000 TL , 31.12.2021 tarihinde bilançosunda bulunan döviz mevduatının 15.02.2022 tarihinde Kur Korumalı mevduata dönüşüm yapılması sebebi ile 01.10.2021- 31.12.2021 dönemine isabet eden kur kazancı tutarı 20.000 TL hesaplanmıştır.
Çözüm:
Mükellef ticari kazancını GVK’nun 85 inci maddesi gereği Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan etmek zorundadır. Mükellefin elde etmiş olduğu ticari kazanç toplam;190.000 TL’dir.
Bu tutara 10.000 TL’lik finansman gider kısıtlaması ilave edilecek, kur korumalı mevduata dönüşüm sebebi ile 20.000 TL’lik kur farkı kazancı istisna edildiğinde (190.000 +10.000- 20.000=) 180.000 TL beyannameye dâhil edilecektir.
Mükellef yıl içinde ödemiş olduğu 27.000 TL tutarındaki geçici vergilerin toplamını GVK’nun mükerrer 120 inci maddesine göre beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edebilecektir.
Finansman Gider Kısıtlaması Uygulaması;
93 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 41’inci maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma ilişkin olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10’unu aşmamak üzere Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan kısmının gider olarak indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
04.02.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2021 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi kazançlarına uygulanmak üzere, ilgili kanun maddelerindeki oran %10 olarak belirlenmiştir.
Finansman gider kısıtlamasına ilişkin düzenlemenin yürürlük tarihinden (1/1/2013) itibaren sağlanan finansman hizmetleri veya düzenlenen kredi sözleşmelerine ilişkin olarak mahiyet ve tutar itibarıyla 1/1/2021 tarihinden itibaren kesinleşen gider ve maliyet unsurları gider kısıtlamasına tabi tutulacak olup her bir geçici vergi dönemi sonunda finansman gider kısıtlamasına tabi tutarın, kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyanı gerekmektedir.
Söz konusu kanun maddelerinin gerekçesi ise işletmelerin finansman ihtiyaçlarını borçlanma yerine öz kaynakları ile finanse etmelerini teşvik etmek ve öz kaynaklarını güçlendirmektir.
Gerçek usulde vergilendirilen ve bilanço esasına göre defter tutan ticari kazanç ve zirai kazanç sahibi gelir vergisi mükellefleri ve kanunda belirtilen kurumlar (kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri) haricinde olan ve bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerinden yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşanlar finansman gider kısıtlamasına tabi bulunmaktadır.
Bay (Y)’nin süt ürünleri imalatı ile ilgili işletmesinde 2021 yılı içinde kullanmış olduğu ve özkaynaklarını aşan yabancı kaynaklara ilişkin katlandığı gider ve maliyet toplamı 100.000 TL olup , bu tutarın %10 yani 10.000 TL’sini ticari kazancından indiremeyecektir.
Kur Korumalı Mevduat Kazancına İlişkin Kazanç İstisna Uygulaması;
20.01.2022 Tarihli 7352 sayılı Kanun’un 2’nci maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na geçici 14’üncü madde eklenmiştir. Eklenen madde ile hem kurumlar vergisi hem de bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında açtıkları kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarına vergi istisnası getirilmektedir. İstisna 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralardan (USD, EUR ve STERLİN) ve altından Türk Lirası’na dönüşen mevduat ve katılma hesaplarını kapsamaktadır. Yabancı paralardan ve altından Türk Lirası’na dönüşen hesapların bu istisnadan yararlanabilmesi için vadesinin en az üç ay olması şarttır. Yabancı paradan dönüşen hesaplarla ilgili iki farklı düzenleme bulunmaktadır. Farkın sebebi hangi tarihe kadar dönüşümüm yapıldığı ile bağlantılıdır. Eğer hesaplar dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihi olan 17.02.2022 akşamına kadar Türk Lirası’na çevrilmiş ise istisnanın kapsamı geniş, bu tarihten sonra çevrilmiş ise istisna dar kapsamlı uygulanmaktadır. Kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihi olan 17.02.2022 akşamına kadar (Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından beyanname verme süresi 25 Şubat 2022 tarihine uzatıldı.) Türk Lirası’na çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığını bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda kazançları vergiden istisna edilecektir. İstisna kapsamına ilk olarak yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden
kaynaklanan kur farkı kazançlarının 01.10.2021 ila 31.12.2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı girecektir. Buna ilave olarak daha sonraki dönemde oluşan kur farkı kazançları ile söz konusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar da istisna edilecektir. Dönüşüm suretiyle açılan Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarından vadeden önce çekim yapılması durumunda istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.
Bay (Y) 31.12.2021 bilançosunda da yer alan döviz mevduatını (USD) 15.02.2022 tarihinde kur korumalı mevduat hesabına dönüştürmüştür. Bu döviz mevduata ilişkin;
01.10.2021 ila 31.12.2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kur farkı kazancı 20.000 TL’dir. Bu tutar beyanname üzerinde ticari kazançtan indirilecektir.
Bay (Y) ‘nin Beyan edeceği 2021 yılına ilişkin ticari kazanç şu şekilde olacaktır.
Ticari kazanç : 190.000 TL
Finansman Gider Kıstıtlaması KKEG (+) : 10.000 TL (KVK Geçici Mad 14-1 a)
Değerlemeden Doğan kazanç (-) : 20.000 TL
Beyan Edilecek Ticari Kazanç : 180.000TL
————————————————————————————————————————————
Örnek:
Adana Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde elektronik eşya alım satımı faaliyetinde bulunan ve bilanço esasına göre defter tutan X mükellefinin 2020 yılı karı 685.000 TL’dir. Mükellef 2020 yılında 37.000 TL Bağ-Kur primi ve 85.000 TL geçici vergi ödemiştir. Ayrıca tevkif yoluyla vergilendirilmiş brüt 265.000 TL mevduat faizi ve repo geliri (bu gelirler ticari işletmesine dahil bulunmamaktadır.) ile Eskişehir’de bulunan ve emlak vergisi değeri 250.000 TL olan apartman dairesinden (mesken) 80.000 TL kira geliri bulunmaktadır. (Götürü gider yöntemi uygulanacaktır.)
Çözüm:
Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık gelir beyannamesi vermek zorundadır. Bu beyannameye mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulden elde ettiği kira gelirini de dahil edecektir. Ticari, zirai ve mesleki kazancı nedeniyle yıllık beyanname verenler konut kira gelirine ilişkin istisnadan yararlanamayacağından bu gelire mesken istisnası uygulanmaz. Kira gelirinde safi irat hesaplanırken %15 oranında götürü gideri düşülür. GVK’nın geçici 67.maddesi hükmü uyarınca mükellefin 2020 yılında elde ettiği tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan mevduat faizi ve repo gelirleri beyannameye eklenmez.
| Ticari Kazanç | 685.000 TL |
| Bağ-Kur Primi | 37.000 TL |
| Safi Ticari Kazanç (685.000-37.000) | 648.000 TL |
| GMSİ (80.000-(80.000*%15)) | 73.000 TL |
| Beyan Edilen Gelirler Toplamı (648.000+73.000) | 721.000 TL |
| Vergiye Tabi Gelir | 721.000 TL |
| 22.000 TL’ye kadar | %15 |
| 49.000 TL’nin 22.000 TL’si için 3.300 TL, fazlası | %20 |
| 120.000 TL’nin 49.000 TL’si için 8.700 TL (ücret gelirlerinde
180.000 TL’nin 49.000 TL’si için 8.700 TL), fazlası |
%27 |
| 600.000 TL’nin 120.000 TL’si için 27.870 TL (ücret gelirlerinde 600.000 TL’nin 180.000 TL’si için 44.070 TL), fazlası | %35 |
| 600.000 TL’den fazlasının 600.000 TL’si için 195.870 TL, (ücret gelirlerinde 600.000 TL’den fazlasının 600.000 TL’si için 191.070 TL), fazlası | %40 |
721.000 TL olan vergiye tabi gelir için vergi hesaplayalım. 600.000 TL’den fazlasının 600.000 TL için 195.870 TL, (721.000-600.000) 121.000 TL için %40’ı 48.400 TL olmak üzere toplamda 244.270 TL vergi hesaplanır.
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 244.270 TL |
| Mahsup Edilecek Geçici Vergi | 85.000 TL |
| Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (244.270-85.000) | 159.270 TL |
Örnek: Ankara’da ikamet eden ve bilanço esasına göre defter tutan Y mükellefi kırtasiyecilik yapmaktadır. Bu mükellef 2020 yılında 152.000 TL kar elde etmiş, 16.000 TL Bağ-Kur primi ve 19.000 TL geçici vergi, 21.000 TL şahıs sigortası ödemiştir.
Açıklama: Ödenen şahıs sigorta primi ile ilgili indirim konusu yapılacak tutar 2020 yılı asgari ücretinin yıllık brüt tutarını aşamaz. (35.316 TL) aşmamakla birlikte beyan edilen gelirin %15’ini de aşamayacağından indirim konusu yapılacak şahıs sigortası primi ödenen 21.000 TL yerine (Safi ticari kazancın %15’i olan; 130.000 * %15) 19.500 TL olacaktır.
| Ticari Kazanç | 152.000 TL |
| Bağ-Kur Primi | 22.000 TL |
| Safi Ticari Kazanç (152.000-22.000) | 130.000 TL |
| Mahsup Edilecek İndirimler (Şahıs Sigorta Primi) | 19.500 TL |
| Mahsup Sonrası Kalan Tutar (130.000-19.500) | 110.500 TL |
| Vergiye Tabi Gelir | 110.500 TL |
| 22.000 TL’ye kadar | %15 |
| 49.000 TL’nin 22.000 TL’si için 3.300 TL, fazlası | %20 |
| 120.000 TL’nin 49.000 TL’si için 8.700 TL (ücret gelirlerinde
180.000 TL’nin 49.000 TL’si için 8.700 TL), fazlası |
%27 |
| 600.000 TL’nin 120.000 TL’si için 27.870 TL (ücret gelirlerinde 600.000 TL’nin 180.000 TL’si için 44.070 TL), fazlası | %35 |
| 600.000 TL’den fazlasının 600.000 TL’si için 195.870 TL, (ücret gelirlerinde 600.000 TL’den fazlasının 600.000 TL’si için 191.070 TL), fazlası | %40 |
110.500 TL olan vergiye tabi gelir için vergi hesaplayalım. 110.000 TL için 49.000 TL’nin 22.000 TL’si için 3.300 TL, (110.500-22.000) 88.500 TL için %20’si 17.700 TL olmak üzere toplamda 21.000 TL vergi hesaplanır.
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 21.000 TL |
| Mahsup Edilecek Geçici Vergi | 19.000 TL |
| Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (21.000-19.000) | 2.000 TL |
Basit Usulde Vergilendirme Nedir
Gerçek Usul Konusunda Özelge
Gerçek Usul – İşletme Defteri Beyan Sistemi
