Amortisman Yöntemleri ve Muhasebe Kaydı
Amortisman Nedir?
Amortismanlar konusu VUK 313.maddede incelenmiştir.
Vergi Usul Kanunu’nun 313 maddesine göre; Bir işletmede bir yıldan fazla kullanılacağı düşünülen ve herhangi bir biçimde değerden düşmesi söz konusu olan ekonomik değerlerinin (gayrimenkuller, gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetler, alet, edevat, mefruşat, demirbaş, sinema filmleri) ortadan kaldırılması amortismanın konusunu oluşturur.
Amortisman süreleri iktisadi kıymetin aktife girdiği yılda başlar. Kıst amortismanda farklı bir uygulama vardır ve ay hesabı yapılır, artan bakiye son yıla devreder. Bu konuyu ayrı bir bölümde inceledik. https://malirehberim.com/kistamortisman/
Her yılın amortismanı sadece o yıl değerlendirmeye alınır ve eğer amortisman ayrılmadıysa amortisman süresi uzatılamaz.
Amortisman Sınırı değeri 2024 Yılı için KDV HARİÇ 6.900.-TL aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri KDV HARİÇ 6.900 .-TL aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır. (VUK Mad. 313)
2023 için bu tutar; 4.400 TL’dir.
Amortisman yöntemleri üçe ayrılır;
1.Normal Amortismanlar
Vergi Usul Kanunu 315.maddesinde düzenlenmiştir.
Bu yönteme göre maddi duran varlığın tutarına, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri çerçevesinde eşit olarak amortisman ayrılır. Normal amortisman yönteminden azalan amortisman yöntemine geçiş yapılamaz. (VUK Mükerrer Madde 320)
Örneğin; 10.000 TL’ye alınan ve faydalı ömrü 5 yıl olan bir varlığa her yıl 2.000 TL amortisman ayrılır. Muhasebe kaydı ise şöyledir;
2. Azalan Amortismanlar
Vergi Usul Kanunu 315.maddesinde düzenlenmiştir.
Duran varlıkların kullanılma dönemlerinin ilk yıllarında daha fazla ve son yıllarda ise daha az amortisman ayrılması esasına dayanır. Azalan amortisman yönteminden normal amortisman yöntemine geçilebilir. (VUK Mükerrer Madde 320)
Yukarıdaki örneği azalan bakiyeler yöntemini uygularsak şöyle bir tablo ile karşılaşacağız.
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler bu amortisman yöntemini kullanabilir. İşletme hesabına göre defter tutanlar, GSMİ sahipleri ve serbest meslek mensupları bu yöntemi kullanamaz. Bu yönteme göre; amortisman oranı %50’yi geçemez ve normal amortisman oranının iki katıdır ve normal amortisman için belirlenen süreleri geçemez.
3. Fevkalade Amortisman
Vergi Usul Kanunu 317.maddesinde düzenlenmiştir.
Doğal afetler sebebiyle değerini tamamen yitiren, icatlar dolayısıyla verimini tamamen veya kısmen yitiren, aşırı kullanım nedeniyle değerini kaybeden iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığınca nispetler belirlenir ve bu nispetler uygulanır.
- Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;
- Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;
- Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;
Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili Bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik
ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır.” Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 10.04.2000 tarih ve B.07.0.
GEL.0.29/2976-317-856/16138 sayılı özelgesinde amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yılda 3000 saate kadar çalıştırılmaları halinde normal amortisman oranları, yılda 3001 saat ile 4800 saat arasında cebri çalışmaya tabi tutulmaları halinde normal amortisman oranlarının % 25 fazlası, yılda 4800 saatten fazla süre cebri çalışmaya tabi tutulmaları halinde ise normal amortisman oranlarının % 30 fazlası uygulanarak amortisman oranlarının hesaplanması gerektiği belirtilmiştir.
Örnek:
01.06.2015 tarihinde 450.000 TL maliyet bedeliyle iktisap edilen ve 10 yıl faydalı ömrü olan bir makine 01.10.2017 tarihinde meydana gelen sel felaketi sebebiyle değerini kısmen kaybetmiştir. Maliye Bakanlığına başvuru yapılmıştır ve bu makine için 75.000 TL bedel takdir edilmiştir. Mükellef makine için normal amortisman yöntemini uygulamaktadır.
2015 ve 2016 yıllarında ((450.000/10)*2)) olmak üzere 90.000 TL amortisman ayrılmıştır. 2017 yılının ilk üç vergilendirme döneminde ise ((45.000/4)*3)) olmak üzere 33.750 TL amortisman ayrılmıştır. Toplamda ayrılan amortisman 123.750 TL’dir.
Net defter değeri; 450.000 – 123.750 – 75.000 = 251.250 TL’dir.
Eğer makine üretimde kullanılmasıysa yapılacak kayıt şöyledir;
Makine üretimde kullanıldıysa
Amortisman Oranları şöyledir;
