Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı
Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı konusuna baktığımızda;
Bu işlerde çalışanlar bir gün bile çalışsalar sigortalı yaptırılmak zorundadır. Bu noktada önem arz eden konu sigortalının; 10 günden az mı fazla mı çalıştığıdır.
Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Çalışan Sigortalılar İçin Önem Arz Eden Konular
- Emeklilik hakları yoktur
- Genel sağlık sigortası primi yoktur
- Bunlar hakkında hastalık sigortası hükümleri uygulanmaz
- İş kazası ve meslek hastalığına karşı sigorta yapılır
- İş kazası veya meslek hastalığından dolayı sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekir
- 10 günden az çalışanlar isterlerse; 30 gün üzerinden emeklilik ve genel sağlık sigortası primi ödeyebilirler.
- Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 10 günden az sigortalı çalıştıranlardan işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış bildirgesi düzenlemesi istenmeyecektir. Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı çalıştırılanların bildirimi ‘Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu’ ile çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar manuel, internet, Kısa Mesaj Servisi ve Mobil Uygulama aracılığı ile de yapılabilir. E-devlet üzerinden de SGK bölümü seçilerek de işlem yapılabilir. Önce E-devlet’e girilir ve sonra sırasıyla e-Hizmetler ve Ev Hizmetleri’ne girilerek işlem yapılır. Kuruma anılan form ile müracaat eden çalıştıran kişiler; % 2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primini; banka aracılığı veya sgk.gov.tr adresinin “e-sgk” menüsünden “Kart ile Prim Ödeme”, “Diğer Ödemeler” seçeneğinden kredi kartları, banka kartları ile kısa mesaj servisi veya mobil uygulama ile yapılan bildirimlere ilişkin ödemeler için de Mobil Ödeme Servisleri aracılığıyla Kuruma ödeyebileceklerdir.
- Uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödemek isteyen sigortalılar %20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, % 12,5’i genel sağlık sigortası primi olmak üzere 5510 sayılı Kanunun 82.maddesine göre belirlenen prime esas kazanç günlük kazanç alt sınırının 30 katı üzerinden % 32,5 oranında prim ödeyeceklerdir.
- Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası priminin takip eden ayın sonuna kadar ödenmemesi durumunda; uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası kaydı kapatılır, primin ödenme hakkı düşer. Sigortalının, buna ek olarak kendi çalışmasının bulunması veya aylık alması nedeniyle genel sağlık sigortalılığının bulunması durumunda ayrıca genel sağlık sigortası tescili oluşturulmayacaktır.
- Bu şekilde sigortalı çalıştıranlar 10 güne kadar çalıştırdıkları sigortalılar nedeniyle işveren sayılmazlar.
- 10 günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul edilecektir. 10 günden az çalışılan sürelerin birbirini takip eden günler olma zorunluluğu yoktur, ayın farklı günleri de olabilir.
- Eşinden ve babasından dolayı yetim aylığı alan sigortalının, aylığı kesilmez, sağlık yardımı almaya devam eder.
- Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile yabancı uyruklu sigortalı çalıştırılamaz. Yabancı uyruklular hakkında ev
hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanır ve ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak hesaplanır.
Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Çalışanların Prim Ödeme Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?
Çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise alıştırıldıkları süreyle orantılı olarak işverence 82.nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının % 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenmesi gerekmektedir.
Bunu bir örnekle açıklayalım;
Bir ay içinde 67,5 saat çalışan bir sigortalının hesabı şöyle yapılır. 67,5 / 7,5 saat= 9 gün
Prim gün sayısına göre çalışılan yılın günlük prim tutarı çarpılır ve o tutar bildirilir.
Bir fazla mesai söz konusu var ise İş Kanunu’ndaki günlük 11 saat ve haftalık 45 saatlik ölçütleri dikkate almak gerekir.
2024 için günlük brüt ücret; 666,75 TL’dir. Bu tutarın %2‘si; 13,34 TL‘dir.
Yani;
Ayda 10 günden az çalışanlar için GÜNLÜK SİGORTA PRİMİ 2024 İÇİN: 13,34 TL’dir.
Bir ay içinde 9 gün gelen sigortalı için 2023 için ödenecek tutar; 120,06 TL‘dir.
———————————————————————————————————————————-
2023 için günlük brüt ücret; 447,15 TL’dir. Bu tutarın %2‘si; 8,94 TL‘dir.
Yani;
Ayda 10 günden az çalışanlar için GÜNLÜK SİGORTA PRİMİ 2024 İÇİN: 8,94 TL’dir.
Bir ay içinde 9 gün gelen sigortalı için 2023 için ödenecek tutar; 80,46 TL‘dir.
——————————————————————————————————————————————–
Gerçek kişinin, ay içinde aynı sigortalıyı çalıştırdığı gün sayısının 9 günü geçmesi halinde bunlar hakkında 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran işverenlere yönelik işlemler başlatılır.
10 Günden Fazla Çalışan Sigortalılar İçin Önem Arz Eden Konular
- Bu durumda sigortalı ettiren kişi işveren konumuna gelir.
- Ödenecek prim asgari ücretin %37,5’idir. (%34,5; emeklilik ve genel sağlık sigortası için, %3’ü; işsizlik sigortası için)
2024 için günlük brüt asgari ücret; 666,75 TL‘dir. Bu tutarın %37,5’i; 250,03TL‘dir.
Ev hizmetlerinde 10 günden fazla çalışanların ödeyeceklerin 2024 İÇİN GÜNLÜK SİGORTA PRİMİ: 250,03 TL’dir.
Bu sigortalı 10 gün çalışıyorsa 2023 için; 2.500,30 TL prim ödemesi çıkar.
Bu sigortalı 10 gün çalışıyorsa 2023 için; 1.676,80 TL prim ödemesi çıkar.
30 gün çalışma halinde 2024 için; 7.500,90 TL prim ödemesi çıkar.
30 gün çalışma halinde 2023 için; 5.030,40 TL prim ödemesi çıkar.
İndirimli olarak ise (%5’lik indirim) bu tutar 4.778,90 TL olur.
- Emekli olup evde çalışan sigortalının maaşının kesilmemesi için bildirge; sosyal güvenlik destek primi bölümü işaretlenerek beyan edilir.
- Gündelikçi çalıştıranların teşvikten yararlanabilmesi için çalıştıracakları kişinin İŞKUR’a kayıtlı olması ve mevcut çalışanlara ilave istihdam edilmesi gerekiyor.
Ev Hizmetinde 10 Gün ve Daha Fazla Süre ile Sigortalılığı Bulunanların Başka Bir İşyerinde Çalışması
Bu sigortalıların birden fazla işyerinde çalışması mümkündür. 4a ve 4b sigortalıklarının çakışması durumunda işlemler
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülür.
Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalışanların Prim Ödeme Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?
5510 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddene göre;
Ev hizmetlerinde çalışanların tamamı (çalışma gün sayısı 10 günden fazla ve 10 günden az olanlar şeklinde) iki farklı başlıkla sosyal güvenlik kapsamına alınmıştır.
Buna göre; ev hizmetlerinde çalışanlar ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan çalışanlar için sigortalı bildirimi işveren tarafından ilgili belge ile en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılır.
Buna bir örnek verelim;
Bir ay içinde 112,5 saat çalışan bir sigortalının hesabı şöyle yapılır. 112,50 / 7,5 saat= 15 gün
Prim gün sayısına göre çalışılan yılın günlük prim tutarı çarpılır ve o tutar bildirilir.
Eğer fazla mesai varsa 7,5 saat esasına göre değerlendirilmelidir. Bir fazla mesai söz konusu var ise İş Kanunu’ndaki günlük 11 saat ve haftalık 45 saatlik ölçütleri dikkate almak gerekir.
*** Eşinin Annesinin Ev İşlerini Yapan ve Karşılığında Gelir Elde Eden Kişiler Ev Hizmetlerinde Sigortalı Olabilir mi?
Aynı konutta yaşama durumuna göre;
Birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmadıklarından, aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar ek-9. madde kapsamında sigortalı sayılmazlar.
Aynı konutta oturulmuyorsa;
Eşinin annesi ile aynı evde oturmayan kişi (aynı adreste oturulup oturulmadığı SGK tarafından kimlik paylaşım sistemi aracılığıyla yapılıyor), kendisine ücret ödenmesi koşuluyla 5510 sayılı Kanunun ek-9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinden 10 günden fazla çalışan olarak, eşin annesi tarafından sigortalı çalıştırılabilir.
Ev Hizmetlerinde Çalışanların Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakları
4857 sayılı İş Kanunu’nun 4.maddesinin e bendine göre ev hizmetlerinde çalışanlar hakkında İş Kanunu hükümleri uygulanmaz bu sebeple; kıdem tazminatına hak kazanamazlar. Ancak, Borçlar Kanunu 438 inci maddesine göre; işveren belirsiz süreli sözleşmeyi haklı bir sebep olmaksızın feshetmesi durumunda işçiye ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
Borçlar Kanunu 432.nci maddesinde fesih bildirim süreleri ise; 1 yıla kadar çalışması olanlar için 2 hafta, 1-5 yıl arası çalışmış olan işçiler için 4 hafta, 5 yıldan fazla çalışan kişiler için ise 6 hafta olarak saptanmıştır.
Aynı madde hükmüne göre, belirli süreli sözleşmelerin haklı bir sebep olmadan işveren tarafından feshi halinde, işçiye sözleşmenin geriye kalan sürelerine ait Bakiye Süre Tazminatı ödenir. (Bakiye süre ücreti alacağı, belirli süreli iş sözleşmelerinin anlaşılan tarihten önce feshedilmesi halinde hak kazanılan bir alacak türüdür. Böyle bir durumun meydana gelmesi halinde, geri kalan süreye ilişkin ücretler işçi tarafından talep edilebilir. Yalnızca belirli süreli iş sözleşmeleri için geçerli olan bir alacak kalemidir. Bu nedenle de işçiler tarafından en fazla merak edilen konulardan biridir. )
Fakat bazı işler Yargıtay Kararı’na göre;
- Ev hizmetlerinde çalışan aşçılar
- Uşaklar
- Temizlikçiler
- Şoförler (aile bireylerini evden alarak alışverişe, şehir içinde gezmeye götüren, boş zamanında ev ve eklentilerinde zamanını geçiren)
- Evde hastaya bakan hemşireler
- Çocuk eğiticileri Kanundaki diğer şartları da sağlamaları halinde kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabileceklerdir.
Ev Hizmetlerinde Çalışanlarına Ödenen Ücretlerin Gelir Vergisi Kanunu Açsından Değerlendirilmesi
Bu sorunun cevabı için Gelir Vergisi Kanunu’nun 23.maddesinin 6.bendine bakmamız gerekir.
GVK 23/6’ya göre;
Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler; özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır gelir vergisi açısında istisna hükümlerine dahildir. Bu hizmetlerin gelir vergisi istisnası uygulanabilmesi için şu şartların sağlanmış olması gerekir;
- Hizmetin özel fertler tarafından verilmesi,
- Hizmetin ev, bahçe, apartman gibi ticaret mahalli olmayan sair yerlerde verilmesi,
- Çalışanların, mürebbiyelik hariç olmak üzere orta hizmetçilik, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde istihdam edilmeleri, gerekmektedir
Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir.
Ev Hizmetlerinde Çalışanlar İş Güvencesi Kapsamında mıdır?
Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu kapsamında bulunmadıklarında dolayı iş güvencesi çerçevesinde değerlendiremezler. İşe iade davası açamazlar.
Ancak, Borçlar Kanunu 434’ üncü maddesinde açıklanan kötü niyet tazminatına hak kazanabilirler. Bu maddeye göre, “Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.”
Yardımcı Kaynak: Noyan Doğan – Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı
Kaynak: – Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı – Mali Çözüm Dergisi
